Als HR-professional, manager of directeur kom je regelmatig in aanraking met medewerkers die worstelen met persoonlijke uitdagingen. Een van de meest impactvolle, maar vaak onbegrepen problemen is traumagerelateerde klachten, waaronder posttraumatische stressstoornis (PTSS). In dit blog delen we inzichten van dr. Anne Marsman, psycholoog en onderzoeker over hoe je PTSS en trauma herkent en hoe je medewerkers ondersteunt in hun re-integratieproces.

“Mensen met PTSS kunnen zichzelf vaak niet goed reguleren. Ze zijn afhankelijk van de regulatie van een ander. Sluit met rust aan bij de chaos van de ander en help ze naar kalmer water.”

Persoonlijke ervaring en missie

Anne is niet alleen een expert op het gebied van trauma, maar heeft ook persoonlijke ervaring met trauma. Afgelopen jaar heeft ze hierdoor een periode niet kunnen werken.. Ze deelt: “Zes maanden eruit zijn liet me voelen hoe belangrijk werk is, en hoe pijnlijk het is om dat te verliezen. Er zit zoveel zingeving en verbinding in werk.” Deze ervaring heeft haar (nog meer!) gedreven om haar kennis en persoonlijke ervaring te delen met de wereld.

Wat is trauma?

Anne, grondlegger van Traumanet.nl, legt uit: “Trauma betekent letterlijk ‘wond’ of ‘verwonding’. Een verwonding die ontstaat door iets wat er is gebeurd, en wat je niet goed hebt kunnen verwerken. Trauma is niet wat er met je is gebeurd, maar wat er in jou is gebeurd als gevolg van wat er is gebeurd.

Het is belangrijk om te begrijpen dat trauma niet alleen voortkomt uit grote, schokkende gebeurtenissen. Anne benadrukt: “Trauma kan ook het gevolg zijn van gebrek aan veiligheid en verbinding. Emotionele verwaarlozing in de jeugd blijkt zelfs een grotere impact te hebben dan seksueel of fysiek misbruik.”

Kenmerken van traumatische ervaringen

Anne legt uit dat een traumatische ervaring vaak bepaalde kenmerken bevat. Deze kenmerken helpen ons te begrijpen waarom sommige gebeurtenissen zo’n diepe impact kunnen hebben:

• Overweldigend: de ervaring is te groot om te dragen of verwerken, je raakt erdoor overweldigd. 
• (Levens)bedreigend: je voelt dat je eigen leven of dat van een ander in gevaar is, en/of je sociale bestaan is in gevaar..
• Onverwacht: het gebeurt plotseling, zonder dat je het zag aankomen.
• Onvoorspelbaar: je hebt geen idee hoe lang het duurt of wat er hierna zal gebeuren, wat het nog beangstigender maakt.
• Controleverlies: je hebt geen invloed op wat er gebeurt en bent volledig afhankelijk van de situatie.
• Er alleen voor staan: je hebt het gevoel dat je er helemaal alleen voor staat, zonder steun van anderen.
• Niet kunnen bewegen: zowel fysiek als mentaal voel je je vastgezet, je kunt letterlijk of figuurlijk niet ontsnappen aan de situatie.

PTSS versus trauma 

Niet iedereen die een traumatische ervaring meemaakt, ontwikkelt PTSS. Anne legt uit: “Ongeveer 80% van de mensen maakt in zijn/haar leven een potentieel traumatische ervaring mee, maar slechts 10% ontwikkelt PTSS. PTSS is een psychische aandoening en kun je zien als een uiting van trauma. Het is niet hetzelfde als trauma.

PTSS kan zich op verschillende manieren uiten, waaronder:

• intrusies (flashbacks, nachtmerries);
• vermijding van triggers;
• negatieve gevoelens en gedachten;
• hyper-arousal (extreme spanning en alertheid).
  
  

Complexe PTSS

Anne wijst op het belang van het onderscheiden van complexe PTSS: “Complex trauma ontstaat door herhaalde en langdurige traumatische ervaringen, vaak al in de kindertijd. De impact hiervan is vaak heel groot en kan resulteren in wat ook wel complexe PTSS wordt genoemd. Naast de klassieke PTSS-uitingen zien we bij complexe PTSS ook problemen met impuls- en emotieregulatie, dissociatie, een negatief zelfbeeld, weinig zelfvertrouwen en moeite met relaties en vertrouwen in anderen.”

Meer over complexe PTSS lees je in een ander gastblog van Anne: Trauma, het brein en werk: handvatten voor re-integratie.

Wat kun je als HR-professional doen?

1. Bied structuur en voorspelbaarheid.
2. Wees je bewust van je eigen (non-verbale) signalen die dreigend over kunnen komen.
3. Laat de medewerker zich welkom en gehoord voelen.
4. Bied keuzes om een gevoel van controle te geven.
5. Creëer een gevoel van ‘samen’.
6. Geef ruimte voor beweging.
   

Anne benadrukt het belang van co-regulatie: “Mensen met PTSS kunnen zichzelf vaak niet goed reguleren. Ze zijn afhankelijk van de regulatie van een ander. Sluit daarom met rust aan bij de chaos van de ander en help ze zo naar kalmer water.”

Ze voegt toe: “Voor veel mensen resoneert het woord ’trauma’ niet. Het is belangrijk om aan te sluiten bij de taal die iemand zelf gebruikt. Het kan daarom beter zijn om het niet direct over trauma te hebben, maar gesprekken te voeren op basis van: ‘Is er iets vervelends gebeurd? Heeft iets veel impact gemaakt?’ Wat mensen uiteindelijk nodig hebben, zijn herhalende positieve ervaringen, ook op het werk. Je gezien en gehoord voelen werkt helend. “

In een ander blog van Anne gaan we dieper in op de impact van trauma op het brein en hoe dit het werkproces kan beïnvloeden. We delen hier ook meer praktische tips voor het begeleiden van medewerkers met PTSS tijdens hun re-integratieproces. Wil je meer weten over hoe je medewerkers met PTSS of trauma kunt ondersteunen? Neem dan contact op met Fith, jouw partner in professionele re-integratie.