Als HR-professional, manager of directeur kom je regelmatig in contact met medewerkers die geconfronteerd worden met persoonlijke uitdagingen. Een van de complexere vraagstukken zijn die met betrekking tot de verschillende vormen van ASS (Autisme Spectrum Stoornis). In dit blog delen we de waardevolle kennis die wij bij Fith hebben en geven we het woord aan Fith adviseur Hannah Dijs.

Verschillende vormen en uitingsvormen van ASS

ASS kent verschillende uitingsvormen, die allemaal onder de Autisme Spectrum Stoornis (ASS) vallen. ASS is een overkoepelende term voor een breed scala aan autistische gedragingen en kenmerken, variërend van mild tot ernstig, met sociale communicatie- en gedragsuitdagingen. Sommige mensen met ASS hebben veel moeite met sociale interactie en communicatie. Ze vinden het lastig om gezichtsuitdrukkingen of sociale regels te begrijpen en hechten sterk aan routines. Dit kan soms samengaan met een vertraagde taalontwikkeling of een verstandelijke beperking, maar dat is niet altijd het geval.

Bij mensen met ASS kan de intelligentie variëren, en ook de mate van sociale uitdagingen is per persoon verschillend. Sociale situaties kunnen complex zijn voor medewerkers met ASS, zoals het begrijpen van lichaamstaal of het inschatten van sociale verwachtingen. Daarnaast kunnen ze intense interesses ontwikkelen in specifieke onderwerpen, waar ze zich volledig in kunnen verdiepen.

Onderstaande profielen binnen het autisme spectrum helpen bij het beschrijven van de verschillende aspecten van autisme en hoe het zich op diverse manieren kan manifesteren bij verschillende individuen.

ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder): Vaak voorkomend bij autisme, gekarakteriseerd door problemen met aandacht, impulsiviteit en hyperactiviteit.

Alexithymia: Moeite met het herkennen en verwoorden van eigen emoties, vaak voorkomend bij mensen met autisme.

Executive Functioning: Cognitieve vaardigheden voor het plannen, organiseren en uitvoeren van taken. Mensen met autisme hebben vaak moeite met deze vaardigheden.

High Functioning Autism (HFA): Autisme zonder ernstige cognitieve of taalbeperkingen, maar met uitdagingen op sociaal en communicatief gebied. Vaak onderdeel van het bredere autismespectrum.

Low Functioning Autism (LFA): Ernstige beperkingen in communicatie, zelfredzaamheid en cognitieve functies, met beperkte verbale communicatie en afhankelijkheid van anderen.

PDA (Pathological Demand Avoidance): Subtype van autisme waarbij het vermijden van eisen of verwachtingen het meest opvallende gedrag is, vaak gepaard met angst voor verlies van controle.

Receptive-Expressive Language Disorder: Moeite met het begrijpen en uiten van taal, wat kan leiden tot taalachterstanden, moeilijkheden in conversaties of selectief mutisme.

Restricted and Repetitive Behaviors (RRB’s): Herhalende handelingen, obsessieve interesses of rigide routines, typisch voor autisme.

Sensory Processing Disorder (SPD): Verstoorde verwerking van sensorische informatie, resulterend in overgevoeligheid of ondergevoeligheid voor prikkels zoals geluiden, geuren, texturen of licht.

Social Camouflaging: Het verbergen of compenseren van autistische kenmerken, vaak gezien bij vrouwen en meisjes, wat leidt tot uitputting door voortdurende pogingen om sociale normen te volgen.

Savant-syndroom binnen autisme: Uitzonderlijke vaardigheden in specifieke gebieden zoals muziek of wiskunde, vaak geassocieerd met de film Rain Man.

Theory of Mind (ToM): Het vermogen om te begrijpen dat anderen gedachten, gevoelens en perspectieven hebben die anders zijn dan die van jezelf. Veel mensen met autisme hebben hier moeite mee.

Met de invoering van de DSM-5 in 2013 worden verschillende termen die voorheen als afzonderlijke diagnoses werden beschouwd, zoals klassiek autisme, Asperger en PDD-NOS, niet langer onderscheiden. In plaats daarvan wordt er gekeken naar waar iemand zich binnen het autisme spectrum bevindt en welke specifieke ondersteuning nodig is. Dit biedt meer ruimte om autisme te begrijpen als een spectrum dat zich op diverse manieren kan uiten.

Hoe herken je de signalen?

Medewerkers met ASS kunnen het volgende ervaren:

• Overprikkeling door geluid, licht en sociale interacties
• Moeite met verandering en onverwachte situaties
• Problemen door een letterlijke interpretatie van taal en instructies
• Moeite met sociale communicatie en samenwerking

Voorkómen van uitval door ASS

Als HR of leidinggevende kun je rekening houden met ASS door:

• Duidelijke en voorspelbare communicatie te bieden
• Structuur en visuele ondersteuning te geven
• Flexibele werkplekopties te bieden zoals thuiswerken of een rustige ruimte
• Sociale druk, zoals verplichte borrels, te vermijden

Hannah vertelt: “Een leidinggevende merkte dat een werknemer met kenmerken van PDD-NOS zich afsloot in grote vergaderingen. Door hem informatie vooraf te sturen en één-op-één updates te geven is zijn functioneren aanzienlijk verbeterd.”

Ze voegt toe: “Een werknemer met Asperger, werkzaam in de financiële sector, voelde zich ongemakkelijk bij kantoorpraatjes en verplichte teamactiviteiten. Zijn leidinggevende merkte dat hij hierdoor gestrest raakte. In plaats van hem onder druk te zetten om deel te nemen, zijn sociale momenten nu optioneel en worden individuele feedbacksessies geïntroduceerd. Dit verlaagt zijn stressniveau en verhoogt zijn productiviteit.”

Een ander praktijkvoorbeeld van Hannah: “Een werknemer met PDA raakte gestrest door strikte deadlines en vaste instructies. Wanneer hij taken moest uitvoeren zonder enige inspraak in de planning, raakte hij overweldigd en stelde hij deze uit. Na overleg met HR krijgt hij nu meer autonomie in zijn werkschema en kan hij zelf aangeven hoe en wanneer hij bepaalde taken uitvoert. Hierdoor neemt zijn productiviteit toe en vermindert zijn stress. Daarnaast helpt het ook dat men hem  opdrachten op een speelse of indirecte manier presenteert, zodat hij minder weerstand ervaart.”

Uitgevallen door ASS: hoe draag je als HR Professional bij aan het herstel

Bij herstel na uitval door ASS is het belangrijk om:

• begrip te tonen
• geen druk te leggen op een snelle terugkeer
• kleine, haalbare stappen in het re-integratieproces te bewerkstelligen
• de werkomgeving aan te passen aan de behoeften van de werknemer

Hannah: “Een werknemer met klassiek autisme die uitviel door sensorische overprikkeling heeft een rustige werkplek en een noise-cancelling koptelefoon gekregen. Ook door duidelijke afspraken kan hij inmiddels zonder terugval weer opbouwen.”

Hannah noemt nog een ander voorbeeld uit de praktijk: “Een medewerker met kenmerken van Asperger presteerde uitstekend bij gestructureerde, repetitieve taken. Toen er van hem werd verwacht flexibel te kunnen schakelen tussen verschillende taken en sociale overleggen, raakte hij overbelast en kreeg een burn-out. Dit had voorkomen kunnen worden door hem gestructureerde en voorspelbare taken aan te bieden met ruimte voor stapsgewijze flexibiliteit. Duidelijke communicatie en regelmatige pauzes helpen stress te verminderen en herstel te bevorderen.”

Ze voegt toe: “Een werknemer met ASS ervaarde veel stress door een lawaaierige kantoortuin en onduidelijke instructies. Dit leidde zelfs tot langdurig ziekteverzuim. In het tweede spoortraject waar ik hem begeleidde, hebben we samen met de werkgever gekeken naar een gestructureerde, prikkelarme werkomgeving waardoor de kandidaat nu veel beter kan functioneren.”

Tot slot

Het begeleiden van medewerkers met ASS tijdens hun re-integratieproces vraagt om kennis, geduld en maatwerk. Door rekening te houden met de impact van ASS lever je als HR-professional of leidinggevende een belangrijke bijdrage aan het herstelproces.

Wil je meer weten over hoe je een inclusieve werkomgeving creëert waarin werknemers optimaal kunnen functioneren? Of hoe je medewerkers met ASS ondersteunt in hun re-integratieproces? Neem dan contact op met Fith. Samen werken we aan een succesvolle terugkeer naar de werkvloer.